Hoe Covid (toekomst-)bestendig is de Nederlandse kantorenmarkt? Smart WorkPlace partner JLL behandelt aan de hand van vier globale trends de antwoorden op deze vraag in een serie artikelen.
Nu we de eerste anderhalf jaar van Covid-19 achter de rug hebben en we kunnen zien dat het vaccinatieprogramma haar vruchten afwerpt, is het medio 2021 een goede tijd voor reflectie. En om vragen te stellen: ‘Wat is de impact op de manier waarop we werken?’ en ‘Hoe Covid (toekomst-)bestendig is de Nederlandse kantorenmarkt?’.
Om deze vragen te kunnen beantwoorden heeft JLL aan de hand van vier globale trends de impact en belangrijkheid getoetst onder zijn interne en externe klanten. De antwoorden op deze vraag zullen behandeld worden in een serie artikelen.
Vier trends
Aan de hand van een globaal onderzoek heeft JLL vier trends kunnen destilleren die van toepassing zijn op de (omvang) van de toekomstige kantorenmarkt. Deze vier trends zijn:
- (kantoren) Werkgelegenheidsgroei: steden hebben elk hun eigen type (DNA) kantoorwerkgelegenheid, die verschillend reageren op Covid-beperkingen en algemene economische crisisbestendigheid. Het type bedrijf wat bij dit DNA hoort, heeft eigen keuzes aangaande locatie, inrichting en fysieke kantoorvoorzieningen behoefte
- De-densification (werkplekverruiming): na jaren van fysiek kleinere werkplekken (verdichting) zorgt Covid juist voor een verruiming van het aantal medewerkers per vierkante meter
- Thuiswerken: had voor Covid al haar intrede gedaan, maar nog niet in deze mate en heeft gezorgd voor een technologische sprong vooruit en voor een sociaal maatschappelijke omarming van dit concept (JLL noemt dit de hybride werkomgeving)
- Optimalisatie van piek kantoorbezetting: Voor Covid was er meer keuzevrijheid door de werknemer om op gezette tijden (bv. vrijdagmiddagborrel of juist woensdag vaste thuiswerkdag) op kantoor te komen werken. Door de fysieke Covid-restricties zijn bedrijven genoodzaakt de fysieke kantoorbezetting te optimaliseren.
De uitkomst van JLL’s globale studie was (Q1 2021) dat maar liefst 60% van de ondervraagde bedrijven plannen hebben om hun kantoorcapaciteit (in vierkante meters) te reduceren. Ervan uitgaande dat deze uitkomst ook van toepassing is op de Nederlandse markt, zou dit betekenen dat er een grote impact te verwachten is op het Nederlandse kantorenmarktenfundament. Minder vraag leidt namelijk tot meer leegstand, waardoor huren onder negatieve druk komen te staan, wat weer kan leiden tot afwaardering van de beleggingswaarde.
Zover is het natuurlijk nog niet, om bewijs te kunnen vinden en om te kunnen leren hoe de manier waarop we werken evolueert, heeft JLL onderzoek gedaan onder zijn eigen kantoormedewerkers en onder de belangrijkste klanten. We vinden het namelijk belangrijk om in een vroegtijdig stadium de veranderingen te herkennen en op waarde te schatten zodat we onze klanten van gepast advies kunnen blijven voorzien. Daarnaast kan het zijn dat veranderingen die nu gaande zijn en belangrijk gevonden worden, door de tijd gezien als ‘nieuw normaal’ gaan worden beschouwd. De markt is nu eenmaal altijd in verandering.
Dit eerste artikel moet worden gezien als introductie en zet de toon voor de vervolgartikelen. Deze vervolgartikelen zullen ingaan op de vraag hoe de trends en veranderingen die geconstateerd worden impact hebben op zakelijke afwegingen met betrekking tot locatie, fysieke gebouwattributen, werkplekken en vastgoedportefeuillekeuzes. Dit zal uiteindelijk leiden tot een samenhangende voorspelling op de toekomstbestendigheid van de Nederlandse kantorenmarkt.
Bovenstaand artikel is een Nederlandstalige samenvatting van de uitgebreidere Engelse versie.
